وقتی مکتب اسلامی از مسئولیت ها و آرمان های خود صحبت می کند، سوالی مهم در ذهن مخاطب شکل می بندد. چطور می شود این اهداف را عملی کرد؟! پشتوانه و منابع مکتب اسلامی برای تحقق اهدافش چیست؟!
این مقاله به توضیح کوتاه و مختصر یک مبناء مهم در نهضت مردمی مکتب اسلامی می پردازد. مبنایی که فهم آن بسیاری از سوالات را در ذهن شما برطرف خواهد کرد.
قرآن محوری، منبع علمی و روشی نهضت است
مکتب اسلامی برای تحقق مهمترین آرمان و هدفِ خود که تحقق توحید در ساختارهاست، نیازمند یک منبع و پشتوانۀ محکم و حقیقی است. چرا که یک ساختار توحیدی برای رسیدن به اهداف خود، نیازمند پشتوانه ای است که هرچه بیشتر به توحید و مبانی آن نزدیک تر باشد تا بتواند در این مسیر از آن بهره بگیرد و راه را آسان تر و با سرعت بیشتری طی کند. قرآن به عنوان یک منبع متقن و حقیقی برای این مسیر بهترین و مناسب ترین انتخاب است. از همین سو قرآن محوری به عنوان یک مبنای اصلی و اساسی در نهضت مردمی مکتب اسلامی مطرح می شود.
تمرکز بر معنا و تدبر، نه صرف ظاهر
حال آیا مکتب اسلامی می خواهد مانند بسیاری از موسسه ها و مجموعه های قرآنی صرفاً به تجوید و ترتیل و حفظ قرآن بپردازد؟!
با اینکه پرداختن به ظاهر قرآن هیچ اشکالی نداشته و در برخی اوقات لازم به نظر می رسد، اما هدف از قرآن محوری در مکتب اسلامی تمرکز بر معنا و تدبر در قرآن کریم است. امروزه متأسفانه در بسیاری از مؤسسات قرآنی شاهد این اتفاق تلخ هستیم که در پرداختن به قرآن، به روخوانی و حفظ و قواعد تجویدی اکتفاء کرده و از معانی و مفاهیم این کتاب شریف غافل می شوند. در حالی که امام صادق علیه السلام در روایتی ما را به تفکر و تعمق در قرآن کریم دعوت می کنند.
اللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرِى فِیهِ عِبادَهً، وَقِراءَتِى فِیهِ فِکْراً (…)
وَلَا تَجْعَلْ نَظَرِى فِیهِ غَفْلَهً، وَلَا قِراءَتِى هَذَراً
خدایا نگاهم به قرآن را عبادت و خواندن قرآن من را مایۀ فکر قرار بده…
نگاهم را در آن غفلت و قرائتم را بیهوده و باطل قرار مده.
ویژگیهای قرآن
- فطری بودن قرآن: قرآن مبتنی بر فطرت است و هر انسانی، فارغ از دین، جنسیت یا منطقۀ جغرافیایی، میتواند با آن ارتباط گرفته و آن را بفهمد تا دریچهای به هدایت و کمال برایش باز شود.
- جهانی بودن قرآن: زبان قرآن جهانی و بینالمللی است و به دلیل خطابات جهانی و مطابقت با فطرت، میتواند محور تمام نهضتهای حقطلب دنیا باشد. قرآن محتوای کتب آسمانی پیشین (همچون تورات و انجیل) را نیز تأیید میکند.
- جامع و کامل بودن قرآن: قرآن تمام نیازهای دنیوی و اخروی انسان، اعم از هدایتی، اجتماعی، اقتصادی، و علمی را پاسخ داده است؛ لذا هیچ جنبهای از زندگی انسان نیست که قرآن درباره آن سخنی نگفته باشد. خداوند در قرآن تصریح کرده است که آن «تبیانا لکل شیء» (بیانکنندۀ هر چیزی) است.
- وحیانی بودن قرآن: قرآن کلام وحی و بدون خطا است. از آنجایی که محتوای آن از سوی خالقی حکیم و علیم نازل شده، بهترین منبع برای تعلیم و تربیت خواهد بود.
- قرآن، هم محتوا و هم روش: قرآن نه تنها محتوای عالی دارد، بلکه روش و اسلوب محکم و اختصاصی خود را نیز ارائه داده است. توجه به روش قرآن، مانند تقّدم تزکیه بر تعلیم**، امری ضروری است؛ زیرا بیتوجهی به روش قرآن و پرداختن به محتوای خالی از روش، به معنای ناقص دانستن قرآن و مهجور کردن آن است.
- **کتاب زندگی بودن: قرآن کتابی است که حضور پررنگ آن باید در تمام لحظات زندگی انسان و در متن آن باشد. در هر مشکل و بحرانی باید بتوان با مراجعه به آن و احتجاج با قرآن، نسبت خود را مشخص کرده و راه را پیدا کند.
- ساختارمند بودن قرآن: قرآن کتابی ساختارمند است؛ آیات و سُوَر آن دارای روحی واحد و تناسب حکیمانه و منطقی در شروع و پایان هستند. این ساختار بهترین الگو برای نهضتی است که به دنبال تحقق ساختارهای توحیدی است.