نخبه پروری در انقلاب اسلامی ایران یکی از موضوعات چهارمین همایش به توان ما در شیراز بود که با حضور تحول‌خواه تعلیم و تربیت برگزار شد. حجت الاسلام حمید اسماعیل‌زاده ضمن این موضوع مباحثی را ارائه کردند.
بازتعریف نخبه
ابتدای این ارائه مفهوم نخبه بازتعریف شد. برخلاف تعریفی که در فضای آکادمیک مرسوم است، نخبه کسی نیست که صرفاً مدارج عالی دانشگاهی یا حوزوی را طی کرده باشد و رتبه کنکور بالا، هوش بالا، استعداد بالا و تحصیلات عالی داشته باشد. در کلام رهبر معظم انقلاب، نخبه به کسی گفته میشود که در کنار هوش، استعداد، سخت‌کوشی و توانایی بالا در کسب علم، هدفی سازنده و مفید برای کشور و عموم مردم دنیا داشته باشد.
در نهایت، نخبه کسی است که هدف خود و موضع خود را در مقابل استعمار، که بنای بر نابودی دنیا و ترویج فساد دارد، مشخص کند و بتواند برای مقابله با آن طرح و برنامه داشته باشد.
رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و رتبه‌های برتر تحصیلی فرمودند:
“ممکن است یک کسی، آدم بسیار باهوشی و زرنگی [باشد]، این زرنگی را، این هوش را برای اختلاس به کار ببرد! مگر نمیبرند؟ یا برای دزدی [به کار ببرد]؛ این نخبه است؟ نه، این دزد است؛ این اختلاسگر است؛ این نخبه نیست. نخبه آن کسی است که به معنای واقعی کلمه برگزیده باشد؛ نخبه یعنی منتخب؛ نخبه یعنی برگزیده و ممتاز. این دزد زرنگ که انواع قفلهای گوناگون و پیچیده‌ی خودرو را میتواند باز کند، خودرو را بدزدد و ببرد، این انسان ممتازی است؟ نه، این دزد است؛ این نخبه نیست. نخبه آن کسی است که این حرکت را با توفیق الهی دنبال کند و با هدایت الهی پیش برود.
خب، من حالا این مسئله‌ی دزد و اختلاسگر را یک مقداری توسعه بدهم؛ من میگویم آن کسی که در دانش فیزیک نابغه میشود و بمب اتم درست میکند، این به نظر ما نخبه نیست. آن کسی که از دانش شیمی استفاده میکند، گاز خردل و گازهای شیمیایی درست میکند که انسانهایی را تا آخر عمر گرفتار میکند، این نخبه نیست. آن کسی که با پیشرفت در ریاضیّات و مثلاً مهندسی‌های پیشرفته میتواند فضا را تصرّف کند ــ هم فضای خیلی بالا را، هم فضای زندگی مردم را ــ یعنی شما داخل خانه‌تان هم که دارید حرف میزنید، خاطرتان جمع نیست که یک گوش بیگانه‌ای دارد حرف شما را می‌شنود؛ نه فقط گوشی همراه، نه، طُرق دیگر هم وجود دارد. این نخبه نیست؛ این که این جور از دانش سوء استفاده میکند، نخبه نیست.” ۱۴۰۱/۰۷/۲۷
مراحل تربیت نخبگان
نهضت مردمی مکتب اسلامی با توجه به مبانی قرآنی و همچنین اندیشۀ رهبر معظم انقلاب، مراحلی را برای رشد انسان نخبه مؤمن و انقلابی بر اساس آیات و روایات استخراج کرده است. این مراحل در سه دوره ۷ ساله در انسان تقسیم می‌شوند:
- دوره اول: از تولد تا ۷ سالگی
- در این دوره به بازی حکیمانه پرداخته میشود. ترک بازی حکیمانه و فراموش کردن این ظرفیت، باعث عدم رشد عقل در بزرگسالی فرزند میشود. این موضوع در روایات نیز تصریح شده است.
- دوره دوم: از ۷ تا ۱۴ سالگی
- در این دوره، تمام تمرکز بر ایجاد طلب، تشنگی و جوشش از درون برای کسب علم در حکمت‌جو و فرزند است. در این دوره، به نظام علم نافع پرداخته میشود.
- دوره سوم: پس از ۱۴ سالگی
- پس از ایجاد تشنگی و طلب در نوجوان و حکمت‌جو، زمینه علم‌آموزی تخصصی برای او فراهم میشود. پس از آشنایی با علوم نافع که تعریف آن در مکتب اسلامی مفصلاً ارائه شده است، حکمت‌جو نسبت به برخی از این علوم علاقه‌مند میشود و به صورت تخصصی آموزش می‌بیند.
پس از ایجاد جوشش از درون، چگونه باید نوجوان و جوان مورد تعلیم و آموزش قرار گیرند؟
خوشبختانه در کشور ما، متخصصین و نخبگان مؤمن و انقلابی زیادی وجود دارند که در قله‌های علم هستند. این افراد اگر نوجوان یا جوانی را ببینند که این طلب و تشنگی در او وجود دارد، حاضرند راهی که خودشان طی کرده‌اند را خلاصه‌تر، مفیدتر و کاربردی‌تر بدون اتلاف وقت به جوانان و نوجوانان آموزش بدهند. نهضت مردمی مکتب اسلامی تلاش دارد تا شبکه‌ای از متخصصین متعهد و انقلابی را ایجاد کند تا به تعلیم و آموزش این نسل بپردازند و تا امروز تا حدی این مسئله محقق شده است.
ایجاد زمینه‌های نخبه‌پروری
حجت الاسلام اسماعیل‌زاده در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت فراهم کردن زمینه‌های نخبه‌پروری با استعداد ذاتی و درونی اشاره کردند. این شامل توجه به سبک زندگی توحیدی، تغذیه، مسئله انعقاد نطفه، دوره بارداری و غیره است. رعایت برخی آداب و غفلت از برخی امور باعث عدم رشد عقل، استعداد و حتی ایمان در فرزند میشود. نهضت مکتب اسلامی با همکاری اندیشکده بین المللی طب اسلامی شافیه به صورت کاملا مفصل این موضوع را تدوین و استخراج کرده‌است.