در دنیای امروز، یکی از دغدغه‌های اساسی والدین در مسیر تعلیم فرزندشان، آموزش “خواندن و نوشتن” است. اما آیا روش‌های مرسوم در مدارس که شامل رفت و آمدهای مکرر، حل تکالیف و تلاش‌های زیاد برای یادگیری خواندن و نوشتن هستند، بهترین راهکار برای تعلیم فرزندان می‌باشند؟ آیا نمی‌توان این مسیر را ساده‌تر و مؤثرتر کرد؟
تجربۀ یادگیری طبیعی: چگونه فرزندان زبان مادری را می‌آموزند؟
بیایید به تجربۀ یادگیری زبان در مراحل ابتدایی زندگی نگاهی بیندازیم. کودکانی که در بدو تولد، توانایی صحبت به زبان خاصی را ندارند، پس از دو سال با همان زبان صحبت می‌کنند و حتی لهجۀ والدین خود را تقلید می‌کنند. این فرآیند بدون نیاز به تخته و ماژیک و بدون آموزش‌های رسمی صورت می‌گیرد. پس چگونه است که والدین بدون دوره‌های آموزشی رسمی، فرزند خود را به این مهارت مسلط می‌کنند؟
ویژگی‌های آموزش طبیعی والدین:
- آموزش در بطن زندگی: آموزش زبان به طور طبیعی و در لابه‌لای زندگی روزمره انجام می‌شود.
- عدم وجود سختی: یادگیری بدون ایجاد فشار و نیاز به زمان ویژه‌ای برای آموزش صورت می‌گیرد.
- عدم مقایسه: مقایسه کودک با دیگران در این فرآیند جایی ندارد.
- آزادی در آموزش: آموزش به صورت طبیعی و بدون اجبار انجام می‌شود.
- تمرکز بر کلمات و جملات: آموزش به جای حروف به صورت کلمه و جمله محور است.
چالش‌های آموزش مرسوم خواندن و نوشتن:
آموزش‌های مرسوم خواندن و نوشتن با مشکلاتی مواجه است که کار را برای دانش‌آموزان و والدین دشوار می‌کند:
- عدم جوشش از درون: آموزش‌ها به گونه‌ای نیست که فرد دغدغه‌ای برای یادگیری پیدا کند.
- جزء محور بودن: آموزش‌ها به صورت جزء به جزء و نه کل به جزء است.
- عدم خانواده‌محور بودن: آموزش‌ها خانواده‌محور نیست یعنی هیچ نقشی برای خانواده در فرایند رشد تعریف نشده است.
- عدم کاربردی بودن: روش‌های آموزشی کاربردی نیستند.
- عدم توجه به تفاوت‌های فردی: تفاوت‌های فردی در فرآیند آموزش لحاظ نمی‌شود.
اهمیت خواندن و نوشتن:
خواندن و نوشتن تنها یک مهارت نیست بلکه ابزاری است برای یادگیری علوم دیگر، از جمله قرآن و دیگر دانش‌های علمی. این مهارت برای ارتباط با افراد مختلف و انتقال علم و پیام ضروری است.
تعلیم کتاب وظیفه کیست؟
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده‌اند:
“مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ ثَلاثَهٌ: یُحْسِنُ اسْمَهُ وَیُعَلِّمُهُ الـْکِتابَهَ وَیُزَوِّجُهُ إِذا بَلَغَ” [مکارم الاخلاق، ج 1، ص 474].
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: از جمله حقوق فرزند بر پدرش این سه چیزند: نام نیکو بر او گذارد؛ نوشتن را به وى بیاموزد؛ و هنگامى که بالغ شد، همسرش دهد.
این روایت بیانگر این است که آموزش خواندن و نوشتن در مرحلۀ اول وظیفه اصلی والدین است و در صورتیکه والدین توانایی این کار را نداشته باشند باید به دیگری واگذار کنند.
روش تعلیم خواندن و نوشتن در مکتب اسلامی:
مکتب اسلامی به جای تمرکز بر حروف، آموزش را از جمله و کلمه شروع می‌کند و بر اساس اسماء الهی پیش می‌رود. این روش به دلیل معنای موجود در کلمه، نسبت به حروف که بی معنا هستند به مراتب مؤثرتر و آسان‌تر است.
در نهایت، برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این روش‌ها و چگونگی بهره‌برداری از آن‌ها، به منابع موجود در کتاب‌های مکتب اسلامی و ویدئوهای آموزشی مربوطه مراجعه کنید.
با این رویکرد نوین، می‌توان آموزش خواندن و نوشتن را به فرآیندی مؤثر و سازنده تبدیل کرد و از روش‌های مرسوم و وارداتی به سمت شیوه‌های توحیدی و علمی حرکت کرد.
این روش مراحل و تفصیلات زیادی دارد که هم در کتاب مکتب اسلامی ذکر شده و هم بخشی از آن در این دو ویدئو قابل مشاهده است.