امروزه روش اصلی تعلیم به دست دنیای غرب است زیرا به خوبی می‌دانند که اگر شاکله‌ی تعلیم را آن‌ها تنظیم کنند ما هرچه محتوا از قرآن و روایات گرفته تا علوم دیگر در این قالب بریزیم خروجی همه‌ی این‌ها می‌شود محتوا و علوم سکولار. به همین دلیل تا این حد به حوزه‌ی تعلیم پرداختند که مدرسه اختراع کردند، میز و امکانات آموزشی و معلم آوردند و …
حجت الاسلام محمد اسماعیل زاده
سومین نشست راه رسیدن به تمدن اسلامی، مشهد مقدس
+ دریافت صوت جلسه
از مباحث مهمی که در مکتب اسلامی است بحث سیر علمی مکتب است.
امروزه روش اصلی تعلیم به دست دنیای غرب است زیرا به خوبی می‌دانند که اگر شاکله‌ی تعلیم را آن‌ها تنظیم کنند ما هرچه محتوا از قرآن و روایات گرفته تا علوم دیگر در این قالب بریزیم خروجی همه‌ی این‌ها می‌شود محتوا و علوم سکولار. به همین دلیل تا این حد به حوزه‌ی تعلیم پرداختند که مدرسه اختراع کردند، میز و امکانات آموزشی و معلم آوردند و چارچوب تعریف کردند و روش آموزش را برای جوامع تئوریزه کردند. بسیاری از کتب درسی ما قالب و سرخطش به دست آن‌ها تنظیم شده است، روش تعلیم را از آن‌ها کپی‌برداری کردند ولی از اسلام الگو نگرفتند؛ هیمنه‌ی تمدن غرب هیمنه‌ی بزرگی است که باید در مقابلش ایستاد.
در اسلام هر چیزی معنای بسیطی دارد که باید به همه‌ی آن ایمان آورد وگرنه در گروه یومنون ببعض و یکفرون ببعض قرار می‌گیریم. از دیدگاه ما مسئله‌ی علم و تعلیم دو حوزه متفاوت است، در روایات بسیاری از اهل‌بیت علیهم‌السلام به مسئله‌ی علم و علم‌آموزی توجه بسیار شده که مهم‌تر مسئله‌ی تعلیم است، ما در هر دو حوزه حرف‌های زیادی برای گفتن داریم، متأسفانه در بحث تعلیم ضعیف عمل شده است به همین دلیل به تبیین سیر علمی مکتب اسلامی در حوزه‌های قرآن، روایات، ادبیات قوم، ریاضیات و طب پرداختیم.
1. قرآن
سیر علمی مکتب در قرآن از آیات خلقت شروع می‌شود و بین 5 الی 6 سال بسته به شرایطی که عرض می‌شود حکمت جو به یک مفسر اجمالی قرآن تبدیل می‌شود که می‌تواند قرآن را ترجمه و تفسیر کند. حکمت جو در سنین 6 الی 10 سال به‌اندازه‌ی ظرفیت خودش می‌تواند این بازه را سریع‌تر یا کندتر طی کند.
آیات خلقت بخش آغازین سیر قرآنی است که برای انس بهتر با این آیات، مسئله‌ی سفر و دیدن بستر خلقت به عهده‌ی خانواده گذاشته شده که خیلی اهمیت دارد. بنابراین قرآن را از تجوید و روخوانی شروع نمی‌کنیم بلکه با انس با قرآن شروع می‌کنیم و در این مدت به این رسیدیم که بچه‌ها با آیات خلقت ارتباط بهتری می‌گیرند. این از سیر علمی قرآن در مکتب اسلامی.
درزمینه‌ی روایات هنوز به حد مطلوبی نرسیده‌ایم، به نظر ما بچه‌ها باید در بازه‌ی 4 الی 6 سال با کتاب‌های مرجع و اصلی روایی مانند کافی و نهج البلاغه آشنا شوند.
2. ادبیات قوم
در مورد ادبیات نظرمان این است که باید به ادبیات قوم حساس بود. در فارسی‌زبان‌ها به فارسی در عراق و افغانستان به عربی و اردو، زیرا زبان هر قوم گویای هویت و فرهنگ آن است، کاری که دشمن و تمدن غرب کرده این است که می‌خواهد هویت ملت‌ها را از بین ببرد، به همین دلیل زبان لاتین یا انگلیسی را به‌عنوان زبان علم معرفی می‌کند که این کار اساساً اشتباه است. اینکه مقام معظم رهبری فرمودند کاری کنید تا پنجاه سال دیگر اگر کسی بخواهد علم را یاد بگیرد مجبور باشد زبان فارسی را یاد بگیرد به این معناست که باید در مقابل هیمنه ی غرب بایستیم والا هر کشور و قومی باید به حفظ زبان و گویش و لهجه‌ی خود اهتمام ورزد، ایشان از باب تقابل این را فرمودند.
ما تصمیم گرفتیم به گلستان که دارای متن حکیمانه‌ی فارسی است بپردازیم، از طرفی در فارسی‌زبان‌ها هم باید لهجه‌ها و گویش‌های مختلف مانند لهجه‌ی اصیل شیرازی، اصفهانی و غیره احیا شود و موردتوجه قرار بگیرد. در این زمینه ان‌شاءالله بچه‌ها را به حد مطلوبی در نویسندگی و ارائه‌ی بیان و لغت می‌رسانیم و در یک بازه‌ی زمانی4 الی 5 سال می‌توانند قلم بزنند علاوه بر اینکه نسبت به خط هم توجه داریم ولی نه به آن معنا که کلاس خط برگزار کنیم، زیرا قرار نیست که مانند مدرسه در همه‌ی حوزه‌ها ورود کنیم، علمداران و هادیان در هر شهر که تعداد معدودی هم دارند کدها را به خانواده‌ها می‌دهند تا آن‌ها بتوانند خودشان امور را به دست بگیرند.
3. ریاضیات
درزمینه‌ی ریاضیات، نگاه کاربردی به این علوم برای ما بسیار مهم است. پایه و اساس علم ریاضی یعنی در دل واقعیت‌ها رفتن، ولی ما ریاضی را در قالب یک سری نماد در کتاب‌ها محدود کرده‌ایم. اینجا با کاربرد ریاضی را تعلیم می‌دهیم،
اول) با ترازو و چرتکه چهار عمل اصلی را یاد می‌دهیم
دوم) وارد بحث کاربرد ریاضی در قبله یابی و جهت‌یابی می‌شویم
و سوم) در حوزه‌ی نجوم، ریاضیات مهندسی، مهندسی ساختمان و قنات ورود می‌کنیم.
چند سالی است که دغدغه‌ی احداث حمام امام رضا علیه‌السلام با معماری اسلامی را داریم که هنوز متأسفانه ظرفیت‌ها تکمیل نشده است.
مهم‌ترین عنصر در ریاضیات کاربردی ترازو و بعد چرتکه است و ما قصد داریم در همه‌ی مراکز مستقل مکتب اسلامی در قالب خانه‌ی ترازو از انواع ترازو به‌صورت عملی استفاده شود.
4. طب اسلامی
در حوزه‌ی طب کتاب نوشتیم ولی هنوز چاپ نشده، که لازم است به منظور تأمین هزینه‌ی چاپ خانواده‌ها کتاب را پیش‌خرید کنند.
در طب، حکمت جویان با آموختن آداب و سبک زندگی بحث را آغاز می‌کنند و به داروسازی ختم می‌شود که لازمه‌ی داروسازی هم گیاه‌شناسی است.
5. میدان‌های واقعی
و اما در حوزه‌ی کارهای میدانی، عقیده داریم که پسرها حتماً باید در سه حوزه‌ی مهم کشاورزی، دامداری و تجارت فعالیت کنند. برخی خورده نگیرند که آیا فرزند ما باید چوپانی کند! چه بسا ما افتخار می‌کنیم که انبیا و اولیا خدا کشاورزی و چوپانی می‌کردند درحالی‌که خزینه‌های علم بودند و این امور ابداً نباید کم‌ارزش تلقی شود، لکن این عرصه‌ها انسان‌ساز هستند.
درزمینه‌ی تجارت هم منظور ما دست‌فروشی و تجارت سودمحور نیست بلکه باید با قواعد و احکام تجارت آشنا شوند، ویل للمطففین را بیاموزند و کم‌فروشی نکنند، تجارت و اقتصاد هم در مکتب برکت محور است، که قواعد و روش‌های اجرایی مفصلی دارد که در وقتش بیان می‌کنیم.
برای حکمت جویان دختر هم در حوزه‌های مختص به آن‌ها برنامه داریم. هنرها، علوم و فنون مربوط به مدیریت منزل، خانه‌داری، علم تعلیم و تربیت، پخت نان و آشپزی و… .
ویژگی اصلی روش تعلیم اسلامی
نکات مهم دیگر در مسئله‌ی تعلیم این است که اولویت مکتب در ایجاد انگیزه، شبکه‌سازی، ایجاد شناخت بین اعضای مکتب، تسهیل امور و درنهایت آموزش است، یعنی آموزش اولویت آخر ماست.
مکتب اسلامی متخصص مسئله‌ی تعلیم است و معتقد است که تعلیم باید از کل به جزء باشد نباید فرد در جزئیات سردرگم شود بلکه باید کلیات و اجمالاتی را بیاموزد. نظام عالم نظام طولی است ما باید رشته‌ی اصلی علوم مفید را به دست حکمت جو بدهیم تا او خودش بین اجزا ارتباط را پیدا کند.